Zebed habbát

Zebed habbát (hebr. זֶֽבֶד הַבַּת [zebed habbat]), òg skrive zeved habbát, er ein namneseremoni for nyfødde jentor. Zebed habbát-seremonien blir òg kalla (las) fadas (djudeospanjol, Balkan). Seremonien kan finne stad i ein vanlegvis privat seremoni i synagogen (sp.-port.) eller som ein fest heime (Balkan, Marokko, Syria). Ritualet varierer noko, men i det følgjande er attgjeve ritualet i spansk-portugisisk tradisjon (London, New York) med supplement frå marokkansk sefardisk tradisjon.

Namneval

Hovudartikkel: Jødiske jentenamn.

Etter sefardisk skikk kan born kallast opp etter levande slektningar. Primært kallar ein gjerne opp etter besteföreldra — første dotra etter farmor si, andre dotra etter mormor si — og deretter etter andre slektningar. I enkelte sefardiske tradisjonar kan borna kallast opp direkte etter levande föreldre òg. I asjkenaziske familiar er det derimot oftast tabu mot å kalle opp born etter levande slektningar.

Zebed habbát-ritualet

Spansk-portugisiske sefardím: Dette ritualet finn tradisjonelt stad i ein privat seremoni i synagogen. Mora tek med seg dotra til synagogen, og ritualet finn stad på trinna opp til Hekhál (arka, toráskåpet).

Marokko og Balkan: Ritualet stad heime, med slektningar og vener til stades og under ledelse av ein ḥakhám (rabbinar) eller ḥazzán (kantor).

Birkàt haggomél

Mora seier Birkàt haggomél:

בָּרוּךְ אַתָּה יי. אֱלֹהֵֽינוּ מֶֽלֶךְ הָֽעוֹלָם. הַגּוֹמֵל לְחַיִּים טוֹבוֹת. שֶׁגְּמָלָֽנִי כָּל־טוּב׃

Barúkh attá ADONÁI, Elohénu mélekh hangolám, haggomél leḥajjabím tobót, sjeggemaláni kol-túb.

Signa er Du, Evige, vår Gud, herskar over universet, som gjev godt ått dei skuldige, for Du gav meg alt godt.

Ḥazzánen svarar:

אָמֵן׃ הָאֵל אֲשֶׁר גְּמָלָךְ כָל־טוּב וְחֵן וָחֶֽסֶד וְחֶמְלָה. יִתְבָּרַךְ וְיִתְרוֹמָם עַל כָּל־בְּרָכָה וּתְהִלָּה. הוּא בְּרַֽחֲמָיו יִשְׁמוֹרֵיךְ. וְיִגְמוֹלֵיךְ לָעַד כָּל־טוּב נֶֽצַח סֶֽלַה׃

Amén! HaÉl asjér gemalákh khol-túb, veḥén, vaḥésed, veḥemlá, jitbarákh vejitromám ngal kol-berakhá ut’hillá, Hú beraḥamáv jisjmorékh, vejigmolékh langád kol-túb néṣaḥ séla.

Amen! Gud som tildelte deg alt godt, og nåde og godheit og medynk — signa og lyfta vere Han over all signing og bøn — Han i Si miskunn vakte deg og gjeve deg alt godt i æva. Sela!

Utdrag frå Sjir hasjirím

Ḥazzánen les (Sjír hasjirím (Høgsongen) 2:14):

יוֹֽנָתִי בְּחַגְוֵי הַסֶּֽלַע. בְּסֵֽתֶר הַמַּדְרֵגָה. הַרְאִינִי אֶת מַרְאַֽיִךְ. הַשְׁמִיעִינִי אֶת קוֹלֵךְ. כִּי קוֹלֵךְ עָרֵב וּמַרְאֵיךְ נָאוֶה׃

Jonatí beḥagvé hassélang beséter hammadregá, haríni et-marájikh, hasjmingíni et-kolékh; ki-kolékh ngaréb umarékh navè.

Dua mi i bergsprikka, i gøymestadene ått stigen, lat meg sjå åsynet ditt, lat meg høyre stemma di; for stemma di er søt og åsynet ditt vakkert.

For den første dotra legg ḥazzánen til (Sjir hasjirím (Høgsongen) 6:9):

אַחַת הִיא יוֹֽנָתִי תַמָּתִי. אַחַת הִיא לְאִמָּהּ. בָּרָה הִיא לְיוֹלַדְתָּהּ. רָאוּֽהָ בָנוֹת וַיְאַשְּׁרוּֽהָ. מְלָכוֹת וּפִילַגְשִׁים וַיְהַֽלְלֽוּהָ׃

Aḥát hí jonatí tammatí, aḥát hí leimmáh, bará hí lejolad’táh, raúha banót vájasjerúha, melakhót ufilagsjím vaihalelúha.

Mi sjebbērákh

Fortsett med sjølve namngjevinga. Orda i parentes blir sagde i den marokkanske tradisjonen, men ikkje i London-tradisjonen.

מִי שֶׁבֵּרַךְ (אִמּוֹתֵינוּ) שָׂרָה וְרִבְקָה. רָחֵל וְלֵאָה. וּמִרְיָם הַנְּבִיאָה וַאֲבִיגַיִל. וְאֶסְתֵּר הַמַּלְכָּה בַּת אֲבִיחַיִל. הוּא יְבָרֵךְ אֶת הַיַּלְדָּה הַנְּעִימָה הַזּאת. וְיִקָּרֵא שְׁמָהּ (בְּיִשְׂרָאֵל) פלונית. בְּמַזַּל טוֹב וּבְשַׁעַת בְּרָכָה. וִיגַדְּלֶהָ בִּבְרִיאוּת שָׁלוֹם וּמְנוּחָה. וִיזַכֶּה לְאָבִיהָ וּלְאִמָּהּ לִרְאוֹת בְּשִׂמְחָתָהּ וּבְחֻפָּתָהּ. בְּבָנִים זְכָרִים. עשֶׁר וְכָבוֹד. דְּשֵׁנִים וְרַעֲנַנִּים יְנוּבוּן בְּשֵׂיבָה. וְכֵן יְהִי רָצוֹן וְנאמַר אָמֵן׃

Omsetting: “Den som signar (mødrene våre,) Sará og Ribká, Rahel og Le’á og profeten Mirjám og Abigájil og dronning Estér, dotter av Abihajil — Den signe denna elska jenta og late namnet hennar (i Jisra’él) vera ... [fornamnet ått jenta] med god lukke og i ein signa time; og må ho vakse opp med god helse, fred og ro; og må far hennar og mor hennar få sjå gleda hennar og bryllaupet hennar og søner, velstand og ære; og vere dei frisk til alderdoms; og vere dette [Guds] vilje, og sei de: Amén!”.

Tehillím: Salme 128

Sjír hammangalót, asjré kol-jeré ADONÁI, haholékh bidrakháv. Jegíang kappékha ki tokhél, asjrékha vetób lákh. Esjtekhá kegéfen porijjá bejarketé betékha, banékha kisjtilé zetím, sabíb lesjulḥanékha. Hinné khi-khén jebórakh gáber jeré ADONÁI. Jebarekhekhá ADONÁI miṣṢijjón, uré betúb Jerusjaláim, kól jemé ḥajjékha. Uré-baním lebanékha, sjalóm ngal-Jisraél.

Ein oppstigingssong: Lykkelige er alle som fryktar ADONÁI, som går etter Guds vegar. Når du et kva du arbeidde med henderne dine, skal du vara lykkelig og det skal vara vel med deg. Kona di skal vara som ei fruktbar vinranke inst i heimen din; borna dine skal sitta kring bordet som olivenplantar. Sjå, slik den mannen vere signa som fryktar ADONÁI. ADONÁI signe deg frå Ṣijjón, og du skal sjå det gode av Jerusjaláim alle dagane av livet ditt. Og du skal sjå borna av borna dine, og fred over Jisraél.

Litteratur

Zebed habbát

Dobrinsky, Herbert C.: A treasury of Sephardic laws and customs : the ritual practices of Syrian, Moroccan, Judeo-Spanish and Spanish and Portuguese Jews of North America. Revised edition. Hoboken, NJ (Ktav); New York, NY (Yeshiva Univ. Press), 1988.

• Book of prayer of the Spanish and Portuguese Jews' Congregation, London. Volume One: Daily and occasional prayers. Oxford (Oxford Univ. Press, Vivian Ridler), 5725 - 1965. (Side 180.)