Pandjābī
| Pandjābī (ਪੰਜਾਬੀ / پنجابی) | |
|---|---|
| Tala i: | India, Pākistān og andre land med emigrantar frå Pandjāb |
| Område: | Pandjāb |
| Pandjābī-talande i alt: | 27 125 000 (austlige, som morsmål)
78 000 000 (vestlige, som morsmål) |
| Rangering: | 11. største språket i verda |
| Klassifisering: | Indoeuropeisk Indoiransk |
| Offisiell status | |
| Skriftsystem: | gurmukhi, sjahmukhi, devanāgari |
| Offisielt språk i: | Pandjāb, India |
| Normert av: | - |
| Språkkodar | |
| ISO 639-1 | pa |
| ISO 639-2 | pan |
| SIL | PNJ / PNB / PMU |
Språket pandjābī (pandjābi ਪੰਜਾਬੀ [pɐṃ'ɟjābī]), ofte skreve panjabi eller punjabi, hører til den indoariske greina av indoeuropeiske språk og blir snakka av folk i Pandjāb-regionane i India og Pākistān. Det har over 90 millionar talarar, og er dermed verdas ellevte mest tala språk.
Pandjābī er det helige språket i sikhismen og det er det viktigaste språket for populærmusikksjangeren bhangṛā.
Pandjābī kan skrivast med tre olike skriftsystem: gurmukhī, som er spesiallaga for språket, sjahmukhī, som er ei tilpassa utgåve av det arabiske alfabetet, og dēvanāgarīskrift, som òg blir bruka for hindī, marāṭhī og nepali.
India
Pandjābī er det offisielle språket i den indiske staten Pandjāb og blir òg tala i naboområde som Haryana og Delhi.
Pakistan
| Sikhismen |
|
| Sikh-gurūar |
| Skrifter |
| Gurū Granth Sāhib |
|
Bāṇī - «Tjåpaī» |
| Filosofi |
| simran (Guds sanning) sēvā (dugnad, tre søylor |
| fem vonde |
| fem gode |
| Khalsā |
|
Pandj kakkē: |
| Helige plassar |
| Amritsar |
| Harimandir Sāhib («Det gylne tempelet») |
| gurduārā |
| Folk og språk |
| Pandjāb - sikhar |
| pandjābī - gurmukhī |
Sjølv om kring halvparten av innbyggjarane i Pakistan har pandjābī som morsmål, har språket ikkje offisiell status der og blir heller ikkje bruka i utdaninga. Pandjābī-språklege pakistanarar brukar vanlegvis enten urdu eller engelsk i formelle samenhengar som offentlig styring, avisor og utdaning. Dette har ført til ein del misnøye blant det pandjābī-språklege fleirtalet i Pakistan — eit fleirtal på 60 % om ein reknar med den nærskylde dialekten siraikī som blir tala kring den historiske byen Multan.
Andre land
Pandjābī blir tala som innvandrar- og minoritetsspråk i mange land, inkludert Afghanistan, Storbritannia, USA og, ikkje minst, Canada: I Canada er pandjābī det sjette største språket med 271 220 menneske som brukar det som daglegspråk.
Sikhismens helige språk
Pandjābī er det helige språket i sikhismen, og sikhanes helige skrift Guru Granth Sāhib er hovudsakleg skriven på pandjābī og med gurmukhīskrift.
Bruk i bhangṛāmusikken
Den populærmusikksjangeren bhangṛā, som i dei siste åra har vorte svært populær både i Sør-Asia og andre stader, har i all hovudsak tekster på pandjābī.
Viktige forfattarar
- Waris Shah
- Jaka Shah
- Bulleh Shah
- Hashim
- Sultan Bahu
- Shiv Kumar Batalvi
- Amrita Pritam
- Kartar Duggal
- Mohan Singh
- Pash
- Sahin Nashin Jahui
- Gurbaksh Singh Preetlari
- Nanak Singh
- Ilyas Ghumman
- Saadat Hasan Manto
- Surjit Patar
- Bhai Veer Singh
- Dhani Ram Chatrik
- Gurdial Singh
- Sohan Singh Seetal
- Sant Singh Sekhon
Sjå òg
Kjeldor
Pekarar
- A look at the variety on offer in panjabi language and culture
- Punjabi dictionary
- Punjabi Computing Resource Centre
- Academy of the Punjab In North America (APNA)
- Free online Diaspora Punjabi (Gurmukhi) lessons
- Learn Gurmukhi - Sound and Graphics
- Punjabi Language and Literature
- Peoples and Languages in Pre-Islamic Indus Valley
- Ethnologue - Languages of India
- Ethnologue - Languages of Pakistan
|
|
Denne artikkelen er heilt eller delvis basert på éin eller fleire artiklar frå Wikipedia (sjå kjeldebolken for detaljar) og kan kopierast, distribuerast og/eller endrast i fölgje Creative Commons Attribution ShareAlike 3.0 License, anna enn innhald produsert före 15. juni 2009, som er utgjeve under GNU Free Documentation License. |
|
