Fag:Tysk, jiddisch og nederlandsk

kunst/handverk • matematikk/naturfag • musikk/dans • praktiske fag • samfunnsfag • religion/livssyn • språk/litteratur

engelsk • hebraisk • norsk • spansk • tysk

Tysk

Artiklar Tseine ureine (jid.) eller Tseino ureeino (Mal:Asjk.he.) (av hebr. צאנה וראינה), nån gonger kalla Kvinnebibelen, er eit jiddischspråklig bokverk frå 1616 som er inndelt etter dei parasjijjót (vekkoavsnitta) av Torá og Haftará som blir bruka i rabbinsk-jødiske gudstjenestor. Boka sett ihop bibeltekstar med ymse lærdom frå Den muntlige Toráen, inkludert talmudisk aggadá og medrásj. Tseine ureine vart skreve av rebbí Jangakób ben Jiṣ’ḥák Asjkenazí (1550–1625) frå Janowa ved Lublin i Polen). Namnet er utleda frå eit vers i Sjir hasjirím (Høgsongen) som begynner med Tseino ureeino b’nois Tsijjoin (Mal:Sef.he.: Ṣéna ur’éna, benót Ṣijjón, det vil seie ‘Gå ut og sjå, di døtrer av Ṣijjón’). Dét viser tydelig at boka var skreven for kvinnor, som på den tida og staden generelt kunne mykje mindre av det liturgiske språket hebraisk. Tittelbladet av Basel-utgåva frå 1622 viser til at kjeldone inkluderer Rasjí (1040–1105) og eksegesone av 1200-talsforfattaren Bahya ben Asher ben Halawa, så vel som talmudiske kjeldor.   Les meir … Kappóres (jid. כַּפָּרות), frå hebr. kapparót (כַּפָּרוֹת, ‘soningar’), er eit gammelt, omstridd soningsritual som først og fremst er vanleg i deler av asjkenazisk jødedom, særlig i ḥasidisk jødedom. Kjerna i ritualet er at ein svingar ein hane (för menn) eller ei høne (för kvinnor) tre gonger kring haudet medan ein les erklæringa: “Dette er bytet mitt, dette er erstatninga mi, dette er soninga mi. Denne hanen/høna går til dauden sin, medan eg kjem inn og går vidare til eit godt, langt liv og til fred.” Fuglen blir så tradisjonelt slakta eller gjeven til fattige. Helst skal han etast under måltidet rett före jonkipper (kippúr). Ei mildare utgåve av skikken er å bruke pengar i staden for levande dyr. Skikken har vorte sterkt fordømt av dei sentrale sefardiske autoritetane, inkludert Mosjé ben Maimón (HaRaMBaM, Moses Maimonides), Mosjé ben Naḥmán Girondi (RaMBaN, Nachmanides), Sjelomó ibn Adéret (RaSJBA) og Joséf Caro.   Les meir … Der Ritus der portugiesischen Synagoge. Hamburg, Oct. 1837. Ich danke Ihnen, lieber . . . ., recht herzlich für Ihre Aufforderung, meine Anwesenheit in Hamburg zur nähern Bekanntschaft mit dem portugiesischen Ritus zu benutzen. Meine Bemühung ist reichlich belohnt; ich habe es für Pflicht, Ihnen alles Interessante mitzutheilen, und Sie können es, wenn Sie wollen, weiter veröffentlichen. Denn obgleich ich diesen Bericht durchaus nicht als erschöpfend ansehen kann, so ist es doch eigentlich eine Schande, wie fremd uns in Deutschland dieser Gegenstand ist; so fremd, daß außer Hamburg, Altona und Wien; wo die portugiesischen Synagogen — oder wie sie sie nennen: Esnoga’s — haben, fast Niemand zu finden ist, der von einem Ritus, dem die Mehrzahl unserer Nation in allem Welttheilen huldigt, mehr wüßte, als höchstens, daß er Hülsenfrüchte am Pesach gestattet, die Tefilin in den Festwochen verbietet und schöne rhythmische, uns aber wenig bekannte Pijutim gibt.   Les meir …

Populære sidor Jiddisch (vist g.) Jiddisch musikk (vist g.) Kappóres (vist g.) Channeke, oi channeke (vist g.) Tseine ureine (vist g.) Heinrich Heine: «Prinzessin Sabbat» (vist g.) Der Ritus der portugiesischen Synagoge. Hamburg, Oct. 1837. (vist g.)