Statuttar för den norske kirkja av 20. desember 1436
b.V s.469
Sammendrag: Erkebiskop Aslak Bolt og hans Lydbiskopper Audun af Stavanger, Olaf af Bergen og Peter af Hamar kundgjöre de Statuter for den norske Kirke, som de paa det nu afholdte Provincial-Möde i Oslo have vedtaget.
Kilde: Efter Orig. p. Perg. i Dipl. Arn. Magn. fasc. 15 No 28. 4 og 6 Segl mangle.(Trykt særskilt af B. C. Sandvig under Titel: Statuta concilii provincialis Asloiæcelebr. 1436. Hafn 1779, og derefter i Nye Danske Magazin I. 42-46.)
Nummer: 660.
Dato: 20 Decbr. 1436. Sted: Oslo.
Brevtekst (fra den trykte utgaven):
Jn nomine domini amen. Aslacus miseracione diuina archiepiscopus Nidrosiensis et apostolice sedis legatus Audoenus Stawangrensis Olauus Bergensis et Petrus Hamarensis eadem gracia ecclesiarum episcopi Nidrosiensis ecclesie suffraganej vniuersis Christi fidelibus per Nidrosiensem prouinciam constitutis salutis eterne gaudium in filio virginis gloriose. Residentes in hoc sacro consilio prouinciali pro reparacione morum et statu ecclesie reformando et ab inimici framea animabus nostro regimini commissis eruendis prout ex iniuncto nobis officio debite seruitutis obligamur. Jn nomine patris et filij et spiritus sancti amen. Auctoritate huius consilij precipimus clericis qui pudici pacifici et modesti debent esse et contemplacioni et oracioni dediti quia de sorte dominj sunt. contenciones lites et rixas et quecunque superflua et inhonesta a se procul abicere honeste et caste viuere iuxta canonicas sanxiones. Jn primis statuimus et ordinamus approbante et vnanimiter consenciente hoc sacro consilio prouincialj quod festum beate Birgitte septimo die mensis Octobris per totam prouinciam Nidrosiensem in ecclesiis sub festo duplici celebretur. Jtem quod festum sancte
[b.V s.470]
Anne celebretur duplex in crastino concepcionis beate virginjs per totam prouinciam exceptis diocesibus Asloensi Stawangrensi vbi celebretur secundum quod ibi institutum est. Jtem statuimus et ordinamus quod si quis in hoc sacrilegij genus irrepserit quod aliquem episcopum prouincie Noricane percusserit ceperit vel banniuerit aut ei *aliquem grauem iniuriam intulerit etc. prout in c. Si quis suaden. de penis in clericos plenius continetur incurrant penas c. c. promulgatas. Jtem quicunque instigante dyabolo canonicum ecclesie cathedralis vel prelatum collegiate ecclesie seu clericum in sacris ordinibus constitutum per se seu alios interficj wlnerarj menbro mutilarj verberarj vel alias scandalose tractarj fecerint monicione canonica premissa reatum suum non correxerint cum effectu cum suis fautoribus et complicibus de quibus constiterit manifeste excommunicatus et si crescente contumacia se non emendauerit sileatur a diuinis in parte illa diocesis vbi talis moram trahit. Jtem statuimus et ordinamus quod decime dicte kaupøyris tiund et warnings tiund skipars tiund et leidza(n)gers tiund in Nidrosiensi Stawangrensi et Bergensi diocesibus integre persoluantur sub pena duorum solidorum sterlingorum communis extimacionis canonica monicione premissa tociens quociens decimantes moniti fuerint et non soluerint prout in composicione inter coronam et ecclesiam regnj Norwegie et in Crisnaret de decimjs predialibus est statutum. Jtem statuimus et mandamus sub obtestacione diuinj iudicij et aliis penis in iure taxatis vt mercatores quarumcumque nacionum nupti et non nupti vbicumque in hac prouincia constituti fuerint et mercandi gracia tempore hyemali moram duxerint decimas soluant personales prout ex antiqua consuetudine olim fuerat observatum. Jtem quod decimas episcopales . . . ecclesiarum pro fabrica deputatas nullus presumat exigere vel leuare vel quouis (modo) de eis disponere sine ordinacione et consensu episcoporum vel prepositorum suorum et literis eorum super hoc habitis sub penis contentis in literis domini Haquini illustris regis Norwegie et penis alijs in iure canonico promulgatis. Jtem pro vtilitate tocius communitatis huius prouincie misericorditer concedimus et dispensamus quod omnes et singuli vti possint et valeant lacticinijs semel in die quartis ferijs et sabbatis quatuor temporum ante festum sancte trinitatis et sancti Michaelis (vesci). Jtem statuimus et mandamus quod singuli parochianj nupti et non nupti vtriusque sexus expensas proprias habentes singulis annis in suis parochialibus ecclesijs ad summum altare offerent hijs diebus videlicet natiuitatis Christi circumsicionis epyphanie purificacionis annunciacionis dominice pasche ascensionis domini pentecostes corporis Christi Johannis baptiste apostolorum Petrj et Paulj Olauj assumpcionis beate virginjs et natiuitatis eiusdem omnium
[b.V s.471]
sanctorum dedicacionis cuiuslibet ecclesie et eiusdem patronj sub pena duorum solidorum sterlingorum communis extimacionis. Jtem prohibemus sub eadem pena proxime predicta ne quis decetero feriando festiuet sabbatum more Judeorum. Jtem statuimus et declaramus quod licet vir uel mulier ad secunda vota transiens benedici non debeant contrahens tamen secum benedici debebit quod si forsan alter eorum vel ambo eciam ad secunda vota transeuntes in primis benedicti non fuerint danda erit benedictio in secundis. et presbyteri qui scienter secundas nupcias benedixerint per suum dyocesanum a suspensionis sentencia quam incurrunt vel hactenus incurrant absolui possunt et super exsecucione ordinum et retencione beneficiorum per eosdem libere dispensari. Jtem quicunque bona clericorum decedencium iniuste rapuerint et sibi vsurpauerint ac inbursauerint seu aliter de hijs ordinauerint vel disposuerint quam in statuto consilij prouincialis per dominum Olauum bone memorie celebratj desuper confecto et in c. presenti de offi. or. li.vj. plenius continetur censuras ecclesiasticas ibidem contentas se nouerint incursuros. similiter et bona clericorum decedencium ab intestato iuxta formam iuris diuidentur. Jtem omnes homicide huius prouincie cuiuscunque status fuerint sentenciam excommunicacionis incurrant ipso facto prout hactenus antiqua lege et consuetudine noscitur obseruatum. et veniant ad ecclesiam cathedralem a primario generali ibidem secundum consuetudinem cuiuslibet ecclesie penitenciam humiliter recepturi et penam pecuniariam similiter persoluendo nec illi seu alij publice penitentes alibi introducantur preterquam in ecclesiis cathedralibus temporibus a iure statutis. nec aliquis prepositorum clericorum vel religiosorum tales reconsiliare seu absoluere vel in ecclesiam introducere presumant nisi hoc specialiter a dyocesano ex aliqua notabili causa habuerint in mandatis. si qui contrafecerint sentenciam excommunicacionis incurrant ipso facto que in ipsos iam diu lata est ex statuto Pauli bone memorie archiepiscopi Nidrosiensis. nisi propter remotam locorum distanciam per ordinarium loci causa probabilj exigente aliter ordinetur. Et ipsi homicide statim perpetrato homicidio ad ecclesiam cathedralem quantocius fierj potest pro absolucione obtinenda se festinent. Et si quj in hoc maliciose forsan nullo detentj legittimo impedimento moram veniendi protraxerint extunc absoluens in penam illius tardacionis tantum tempus sibi addat penitencie vltra debitam penitenciam sibi iniungendam per quantum distulerit non venire. Preterea nulli religiosi uel alij presbyteri seculares homicidis ad cautelam absolucionis beneficium aliquo modo impendant. sed casu quo ad eos venerint ad ordinarios suos illos remittant absoluendo. Jtem statuimus
[b.V s.472]
et firmiter precipiendo mandamus vt canonica porcio dicta vtferd velalio nomine salagift hactenus seruata et porcio loco decimarum solui consueta dicta wlgariter tidhakaup cum oblacionibus pro inductione mulieris in ecclesias dicta innargango et alia porcio dicta nefreidha presbyteris parochialibus iuxta consuetudinem cuiuslibet ecclesie cathedralis integre persoluentur. et qui contrarium fecerint in pena pecuniaria iuxta dyocesani arbitrium in forma tamen iuris punientur. Jtem statuimus vt cause matrimoniales et hiis maiores vt sacrilegium symonia et hijs consimiles per prepositos rurales non tractentur sed per episcopos et suos officiales cum consensu capituli. Jtem quod elymosinarum questores ignoti cuiuscunqne ordinis vel condicionis existant sine requisicione et licencia speciali episcopi loci et capituli sui, vel officialis episcopi et capituli si episcopus adiri non potest ad questum huiusmodi nullatenus admittantur. et si contrauenerint collecta per eos bona per prepositos et alios clericos impediantur et arrestentur. Jtem statuimus et antiquam consuetudinem innouando approbamus quod singuli archiepiscopi et episcopi prouincie Nidrosiensis qui pro tempore fuerint teneant expensas canonicis et ceteris clericis in ecclesiis cathedralibus presentibus qui diuinis officijs intersunt in festis natiuitatis Christi pasche et alijs summis festiuitatibus anni iuxta cuiuslibet ecclesie cathedralis huius prouincie laudabilem consuetudinem approbatam. Jtem innouamus et approbamus prescriptam consuetudinem de solucione cuiusdam subsidij wlgariter dicti Olafs toller et allerius videlicet Michiels korn nuncupati quod integre persoluatur prout mandatum in quadam littera regia desuper confecta pena quoque nostra adiecta videlicet suspensionis a sacra communione paschali tempore soluere recusantibus infligenda. Jtem statuimus et ordinamus quod festa sanctorum videlicet Haluardj martiris die consueta et primitus instituta et Audoenj episcopi et confessoris in crastino Bartholomej per totam prouinciam annuatim sub festo duplici celebrentur. Jtem similiter statuimus et ordinamus vt archiepiscopus et singuli episcopi tocius prouincie vnum vel duos vel plures secundum ecclesiarum facultates clericos innatos ydoneos ad studia priuilegiata et pro subsidio habeant medietatem quarte partis decimarum wlgariter dictam bondalut que tamen alias in vsus pauperum iuxta ordinacionem approbatam legis dicte cristenret conuertj debeat. Et quia propter paucitatem clericorum innatorum in regno per alienigenas ecclesiastica beneficia occupantur jn filiorum regnicolarum non modicum preiudicium et grauamen jdeo.fiat benigna et caritatiua inductio ad communitatem et populum per ordinarios locorum vt dictam medietatem decimarum predictarum propriis suis filijs hic in regno
[b.V s.473]
genitis ad studia euntibus annuent et fauorabiliter assignent iuxta racionabilem ordinacionem episcoporum. Jtem statuimus vt singuli plebanj in ecclesiis suis parochialibus omnes solutos et solutas cuiuscumque nacionis in fornicacione publice cohabitantes ter in anno moneant nominatim vt aut separentur aut se inuicem desponsent. quod si huiusmodi salutari monicioni parere contempserint ex tunc anno reuoluto in sancto videlicet festo pasche a communione sacre eucharistie suspendantur. Acta sunt hec et solempniter promulgata in generali et publica sessione sacrj consilij prouincialis Asloie celebrati die Jouis vicesima mensis Decembris sub anno dominj millesimoquadringentesimotricesimosexto. Jn quorum omnium et singulorum fidem et testimonium premissorum sigilla nostra vnacum sigillis honorabilium et discretorum virorum dominorum canonicorum infrascriptorum videlicet Olaui Andree et Johannis Stephanj alias Krabbe Nidrosiensis et capituli Asloensis necnon Hiarundj Herbernj et Magni Nicolai Stawangrensis Hemmingi Sigmundj et Finnbogi Nicolaj Bergensis Ellingi Ericj et Gnnnarj Thorstanj Hamarensis qui legittimj procuratores et sindici deputatj erant ex parte capitulorum ecclesiarum predictarum presentibus decretis et litteris duximus appendenda.
