Sørsamar
.jpg)
Sørsamane er den gruppa av samar som tradisjonelt bur lengst i sørvest av dei samiske folka. I vidare forstand er ofte umesamane inkludert, og gruppa inkluderer da så å seie alle samar som tradisjonelt har budd sørom Saltfjellet i Norge og sørom Arjeplog i Sverige. Språklig sett viser sørsamisk arkaiske trekk. Det finst to motstridande ytterpunkt i synet på sørsamisk historie: det tradisjonelle synet, som er at samane har vore til stades i området i uminnelige tider og representerer urbefolkninga i Skandinavia; og Yngvar Nielsen sin framrykkingsteori, som seier at mangelen på historiske kjeldor om samisk nærvere i Midt- og Sør-Norge beviser ex silentio at samane har rykka inn frå nord og at dette ikkje skjedde føre på 1700- og 1800-talet. Ei etter kvart svært fyldig liste over historiske kjeldor — i form av både skriftlige dokument og arkeologiske funn — har ført til at forsvaret for framrykkingsteorien har meir eller mindre stilna sidan 1990-åra.
Språk
- Sjå òg sørsamisk.
Sørsamisk språk skil seg ut frå dei samiske nabospråka ved eit konservativt konsonantsystem, inkludert bevarte nasalar i utlyd, og mangel av stadieveksling. Vokalsystemet er prega av eit omfattande omlydssystem. I ordskatten utmerkjer sørsamisk seg med eit stort antal lånord frå urnordisk.
Arkeologi
Byggjeskikk
Det mest særprega i den sørsamiske byggjeskikken er at veggene i bogestongskåta går opp i ein spiss heller enn i ein kuppel slik som vi typisk ser det i nordsamiske gammar.
Religion
Musikk
Bibliografi
Generelt
Historie
Kultur og folkeminne
Kunst og handverk
Språk
- Lagercrantz, Eliel: Sprachlehre des Südlappischen nach der Mundart von Wefsen. Kristiania : Kristiania Etnografiske Museum, 1923
- Bergsland, Knut: Sydsamisk grammatikk. Tromsø : Universitetsforlaget, 1982. ISBN 82-00-05762-3
- Bergsland, Knut & Magga, Lajla Mattsson: Åarjelsaemien–daaroen baakoegærja = Sydsamisk–norsk ordbok. [Indre Billefjord] : Idut, 1993. ISBN 82-7601-010-5.
- Magga, Lajla Mattsson: Norsk–sydsamisk ordbok = Daaroen–åarjelsaemien baakoegærja. Indre Billefjord : Iđut, 2009. ISBN 9788276011784
- Magga, Ole Henrik og Magga, Lajla Mattsson: Sørsamisk grammatikk. [Karasjok] : Davvi Girji, 2012.
