Pandjābī

Frå Alnakka.net
Pandjābī (ਪੰਜਾਬੀ / پنجابی)
Tala i: India, Pākistān og andre land med emigrantar frå Pandjāb
Område: Pandjāb
Pandjābī-talande i alt: 27 125 000 (austlige, som morsmål)

78 000 000 (vestlige, som morsmål)

Rangering: 11. største språket i verda
Klassifisering: Indoeuropeisk

 Indoiransk
  Indoarisk
    Pandjābi

Offisiell status
Skriftsystem: gurmukhi, sjahmukhi, devanāgari
Offisielt språk i: Pandjāb, India
Normert av: -
Språkkodar
ISO 639-1 pa
ISO 639-2 pan
SIL PNJ / PNB / PMU
Tospråklig stasjonsskilt på pandjābī og engelsk i London.
Foto:Júlio Reis

Språket pandjābī (pandjābi ਪੰਜਾਬੀ [pɐṃ'ɟjābī]), ofte skreve panjabi eller punjabi, hører til den indoariske greina av indoeuropeiske språk og blir snakka av folk i Pandjāb-regionane i India og Pākistān. Det har over 90 millionar talarar, og er dermed verdas ellevte mest tala språk.

Pandjābī er det helige språket i sikhismen og det er det viktigaste språket for populærmusikksjangeren bhangṛā.

Pandjābī kan skrivast med tre olike skriftsystem: gurmukhī, som er spesiallaga for språket, sjahmukhī, som er ei tilpassa utgåve av det arabiske alfabetet, og dēvanāgarīskrift, som òg blir bruka for hindī, marāṭhī og nepali.

India

Pandjābī er det offisielle språket i den indiske staten Pandjāb og blir òg tala i naboområde som Haryana og Delhi.


Pakistan

Sikhismen
Golden temple.jpg

emnesida

Sikh-gurūar
  1. Nānak Dēv
  2. Angād Dēv
  3. Amar Dās
  4. Rām Dās
  5. Ardjan Dēv
  6. Hari Gōbindh
  7. Hari Rāi
  8. Hari Krisjan
  9. Tēgh Bahādur
  10. Gōbindh Singh
Skrifter
Gurū Granth Sāhib

Bāṇī - «Tjåpaī»
«Djāp Sāhib»
«Djapdjī Sāhib»
«Mul mantra»
«Sukhmani»

Dasam Granth

Filosofi
simran
(Guds sanning)

sēvā (dugnad,
frivillig arbeid)

tre søylor

  1. Nām djapō
    (gudstjeneste)
  2. kirat karni
    (ærleg arbeid)
  3. vaṇḍ tjakkō
    (del goda)
fem vonde
  1. kām
    (blind attrå)
  2. krōdh
    (raseri)
  3. lōbh
    (grådigheit)
  4. mōh (blind
    materialisme)
  5. ahankar
    (arroganse)
fem gode
  1. sat
    (sanning)
  2. santōkh
    (tilfredsheit)
  3. daya
    (medkjensle)
  4. nimrata
    (audmjukskap)
  5. pyārē
    (kjærlegheit)
Khalsā

Pandj kakkē:
1 kēsj (uklipt hår)
2 kāṛā (stålarmband)
3 kanghā (stålkam)
4 katjhā (underbrok)
5 kirpān (sabel)

Helige plassar
Amritsar
Harimandir Sāhib
(«Det gylne tempelet»)
gurduārā
Folk og språk
Pandjāb - sikhar
pandjābī - gurmukhī

Sjølv om kring halvparten av innbyggjarane i Pakistan har pandjābī som morsmål, har språket ikkje offisiell status der og blir heller ikkje bruka i utdaninga. Pandjābī-språklege pakistanarar brukar vanlegvis enten urdu eller engelsk i formelle samenhengar som offentlig styring, avisor og utdaning. Dette har ført til ein del misnøye blant det pandjābī-språklege fleirtalet i Pakistan — eit fleirtal på 60 % om ein reknar med den nærskylde dialekten siraikī som blir tala kring den historiske byen Multan.

Andre land

Pandjābī blir tala som innvandrar- og minoritetsspråk i mange land, inkludert Afghanistan, Storbritannia, USA og, ikkje minst, Canada: I Canada er pandjābī det sjette største språket med 271 220 menneske som brukar det som daglegspråk.

Sikhismens helige språk

Pandjābī er det helige språket i sikhismen, og sikhanes helige skrift Guru Granth Sāhib er hovudsakleg skriven på pandjābī og med gurmukhīskrift.

Bruk i bhangṛāmusikken

Den populærmusikksjangeren bhangṛā, som i dei siste åra har vorte svært populær både i Sør-Asia og andre stader, har i all hovudsak tekster på pandjābī.


Viktige forfattarar

Sjå òg

Kjeldor

Pekarar


GNU-logoen

Denne artikkelen er heilt eller delvis basert på éin eller fleire artiklar frå Wikipedia (sjå kjeldebolken for detaljar) og kan kopierast, distribuerast og/eller endrast i fölgje Creative Commons Attribution ShareAlike 3.0 License, anna enn innhald produsert före 15. juni 2009, som er utgjeve under GNU Free Documentation License.

Creative Commons License
Creative Commons Attribution iconCreative Commons Share Alike icon

Henta frå «https://alnakka.net/w/index.php?title=Pandjābī&oldid=50387»