Matvaror for pesaḥ

Pesaḥ

Bedikàt ḥaméṣ Førebuing til Haggadáen Haggadá: Kaddésj urḥáṣ karpás jáḥaṣ. Maggíd ráḥaṣ    moṣí maṣṣá. Marór korékh, sjulḥán ngorékh. Ṣafún barékh,    hallél nirṣá Songar: Ki lo naé · Mi eḥád jodéang · Addír Hu Ḥad gadjá · S: Mossé salió de Miṣráyim · Mossé, Mossé · Bendigamos · Quien supiese A: Mat: matføreskrifter · matvaror karpás · maṣṣót · zeróang · beṣá · marór · ḥaróset S: rosinvin · mina de maṣṣá · codrero al horno A: gefillte fish · matse-brei

Glutenfrie matvaror som riskakor, potetmjøl, sertifisert glutenfrie ris- og mais-lasagneplator, sertifisert glutenfrie havregryn, rismjøl og sertifisert glutenfrie risfettuccini kan brukast under pesaḥ etter sefardisk halakhá.

Foto:Olve Utne

Kva matvaror som er tillatne under pesaḥ (jødisk påske) varierer ein del mellom olike jødiske gruppor. Det grunnleggande trekket som er felles for alle er at all ḥaméṣ — det vil seie syrna eller gjæra mat av dei fem kornslaga (kveite, spelt, vanleg bygg, toradsbygg og rug — er förboden både å eiga og å eta alle de sju eller åtte dagane pesaḥ varer.

Dei fleste tradisjonelle asjkenazím, og i seinare hundreår mange europeiske sefardím òg, avstår frå å eta kitnijjót (belgvekstar, særleg i tørka tilstand) under pesaḥ på grunn av at mjøl frå desse belgvekstane (slik som ertermjøl) kan komma til å bli förveksla med mjøl frå dei fem kornslaga. Merk likevel at kitnijjót ikkje i seg sjølv er ḥaméṣ; det er ikkje noko forbod mot å eiga kitnijjót under pesaḥ, og det er ifølgje Morám (Rema) tillate for alle å eta ein matrett der ein ikkje enkelt kan skilje ut kitnijjót, så lenge dei er batél barób — det vil seie at under halvparten av retten (f.eks. 49 %) er kitnijjót.

Meiningane om ris er delte. Dei fleste sefardím et ris under pesaḥ, men asjkenazím reknar ris til kitnijjót, som dei avstår frå å eta.

Frukt og grønt

JA:

• Alle friske og tørka frukter og grønsaker utan tilsetningsstoff.

Egg, meierivaror og fisk

JA:

• Friske egg.
• Mjølk frå vanlege meieri.
• Smør frå TINE.
• Fersk eller frosen, heil fisk utan tilsetningsstoff.

Potet (alle)

• JA:
• Potetmjøl

Ris og mais (berre sefardím)

JA (sefardím):

• Ris
  • Rismjøl
  • (IKKJE «enriched rice», ettersom den risen ofte inneheld kveite)

• Mais
  • Maismjøl
  • Maisstivelse
  • Polentagryn
  • Popkorn

• ORGRAN Lasagne mini sheets (gluten free - wheat free)

Havre

Havregryn som er sertifisert som glutenfrie kan brukast under pesaḥ etter sefardisk halakhá.

• BJØRN havregryn store glutenfri

Kitnijjót (berre sefardím)

• Friske erter og bønor og andre belgvekstar. Peanøtter (jordnøtter).
• Nokre, men ikkje alle, sefardiske gruppor tillet tørka belgvekstar, slik som erter, bønor, kikerter, linsor o.a.

NEI

• Alt brød som ikkje er sertifisert både glutenfritt og kveitefritt.
• Alle ferdigprodukt som inneheld kveite (inkl. emmer), spelt (dinkelkorn, einkorn), bygg og rug og som ikkje er spesifikt sertifisert for pesaḥ. (Havre er ikkje ḥaméṣ i seg sjølv, men inneheld ofte innblanding av bygg i praksis.)
• Eddik som ikkje er spesielt merka kasjér for pesaḥ, ettersom eddik ofte er basert på malt, eit gjæra byggprodukt.
• Merk at butikkselte flatbrød produsert i Norge ikkje er avgrensa til 18 minutts produksjonstid; derför blir dei rekna som ḥaméṣ etter halakhá.