Haggadá - Urḥáṣ-Karpás-Jáḥaṣ

Frå Alnakka.net

Pesaḥ

Maṣṣá sjemurá.

Bedikàt ḥaméṣ
Førebuing til Haggadáen


Haggadá:
Kaddésj urḥáṣ
karpás jáḥaṣ
.
Maggíd ráḥaṣ
   moṣí maṣṣá
.
Marór korékh,
sjulḥán ngorékh.
Ṣafún barékh,
   hallél nirṣá


Songar:
Ki lo naé · Mi eḥád jodéang · Addír Hu Ḥad gadjá ·
S: Mossé salió de Miṣráyim · Mossé, Mossé · Bendigamos · Quien supiese
A:


Mat:
matføreskrifter · matvaror
karpás · maṣṣót · zeróang · beṣá · marór · ḥaróset
S: rosinvin · mina de maṣṣá · codrero al horno
A: gefillte fish · matse-brei


Urḥáṣ

Vi heller vatn over begge henderne frå handledda til fingerspissane — Først to gonger over høgrehanda, deretter to gonger over venstrehanda. Vi seier ikkje berakháen her. Tørk henderne.

Karpás

Karpás (apyo, selleri).

Ledaren dyppar ein bit karpás (apyo/selleri etter eldre og sefardisk tradisjon; persille i asjkenazisk tradisjon) i eddik (asjkenazím: saltvatn) og seier berakháen over grønsaker:

בָּרוּךְ אַתָּה יי אֱלהֵֽינוּ מֶֽלֶךְ הָֽעוֹלָם בּוֹרֵא פְּרִי הָֽאֲדָמָה׃

Signa er Du, ADONÁI, vår Elohím, herskar over universet, skapar av frukta frå jorda.

Barúkh attá ADONÁI, Elohénu mélekh hángolám, boré perí háadamá.

Bendito tu .A. nuestro Dio Rey del mundo, crian fruto de la tierra.

Ledaren et sin bit, og deler deretter ut til de andre.


Jáḥaṣ

Ledaren tek de tre maṣṣót og deler den midterste maṣṣáen på midten. Den største biten blir lagt tilbake mellom de to heile maṣṣót, og den andre blir lagt til sides som afikómen (òg kalla afikomin); — blant portugisarjødar legg ein afikómenen under duken eller inni ein serviett.

Det er olike skikkar for kva ein gjer med afikómenen:

  • Sefardím: Amsterdam 5394 (1633–34): Ein legg afikómenen under duken. Balkan og Marokko: Ledaren legg afikómenen i ein serviett og går ut av rommet. Når han kjem inn att, har han teke på seg eit belte kring livet (berre på Balkan), han har ein stav i eine handa og «sekken» (servietten) med afikómenen over skuldra. Det blir så eit «miniskodespel» om utgangen av Egypt. Ei miniutgåve av detta finst blant syriske jødar òg.
  • Asjkenazím: Afikómenen blir ofte «stolen» av nånn av borna og gjømt på ein hemmelig stad. Nå ein seinare treng afikómenen, må ledaren förhandle med den som har gjømt afikómenen, og gjerne lova bort ei gåve eller liknande. Denna skikken har tradisjonelt vore lite bruka blant sefardím, men har i seinare år vorte teken i bruk blant portugisarjødar i Nord-Amerika.

Vi opnar döra

Mange sefardím opnar döra her. Korför? Fordi det står i Talmúd: “Före han begynte noko måltid, bruka rab Huna frå Babylon å opne döra og seie: ‘Lat alle i nød komma og eta!’” (Talmúd bablí, Massékhet Tanganít 20b; sitert etter Zion 1997, s. 38.)

Há laḥmá nganjá — Detta er fattigdomsbrødet

הָא לַחְמָא עַנְיָא דִּי אֲכָלוּ אַבְהָתָנָא בְּאַרְעָא דְמִצְרַיִם׃ כָּל דִּכְפִין יֵיתֵי וְיֵכוּל כָּל מַאן דִּצְרִךְ יֵיתֵי וְיִפְסָח הַשַּׁתָּא הָכָא לְשָׁנָה הַבָּאָה בְּאַרְעָא דְיִשְׂרָאֵל הַשַּׁתָּא הָכָא עַבְדֵּי לְשָׁנָה הַבָּאָה בְּאַרְעָא דְיִשְׂרָאֵל בְּנֵי חוֹרִין׃

Detta er fattigdomsbrødet de åt, foreldra våre i landet Egypt. Alle som svelt: Kom og et! Alle som er i nød: Kom og feir pesaḥ! I år, her; året som kjem, i landet Israel; I år, her, er vi slavar; året som kjem, i landet Israel, frie menneske.

Há laḥmá nganjá di akhalú ab’hátaná bearngá deMiṣrájim. Kál dikhfín jeté vejekhúl, Kál man diṣríkh jeté vejifsáḥ; ha sjattá hakhá — lesjaná habbaá bearngá deJisraél; Ha sjattá hakhá ngabdé — lesjaná habbaá bearngá deJisraél bené ḥorín!

Este (es) el pan de aflicion que comieron nuestros padres en tierra de Egypto, todo el que tuviere hambre, venga y coma, todo el que tuviere de menester, venga y pascue. Este año aqui, el año el venidero en tierra de Israel. Este año aqui siervos, el año el venidero en tierra de Israel hijos horros.

Kos.gif
Kos.gif

2. vinbegeret

Fyll opp begra med kasjér vin eller druejus for andre gong. (Men ikkje drikk enno.)

Ma nisjtanná halláila hazzé — Kor denna natta skil seg ut

מָה נִשְׁתַּנָּה הַלַּיְלָה הַזֶּה מִכָּל הַלֵּילוֹת׃

שֶׁבְּכָל הַלֵּילוֹת אֵין אָנוּ מְטַבְּלִין אֲפִילוּ פַּעַם אַחַת וְהַלַּיְלָה הַזֶּה שְׁתֵּי פְּעָמִים׃ שֶׁבְּכָל הַלֵּילוֹת אָנוּ אוֹכְלִין חָמֵץ אוֹ מַצָּה וְהַלַּיְלָה הַזֶּה כֻּלּוֹ מַצָּה׃ שֶׁבְּכָל הַלֵּילוֹת אָנוּ אוֹכְלִין שְׁאָר יְרָקוֹת וְהַלַּיְלָה הַזֶּה מָרוֹר׃ שֶׁבְּכָל הַלֵּילוֹת אָנוּ אוֹכְלִין וְשׁוֹתִין בֵּין יוֹשְׁבִין וּבֵין מְסֻבִּין וְהַלַּיְלָה הַזֶּה כֻּלָּנוּ מְסֻבִּין׃

Kor denna natta skil seg ut frå alle andre netter!

(1) For alle andre netter dyppar vi ikkje (grønsakene) ein einaste gong; og denna natta to gonger. (2) For alle andre netter et vi ḥaméṣ eller maṣṣá; og denna natta berre maṣṣá. (3) For alle andre netter et vi alle andre grønsaker; og denna natta bitre grønsaker. (4) For alle andre netter et vi og drikk vi sittande eller lenande; denna natta lenar vi oss alle.

Má nisjtanná halláila hazzé mikkòl-hallelót!

(1) Sjebbekhòl-hallelót én ánu metabbelín afílu pàngam aḥát, vehalláila hazzé sjté pengamím. (2) Sjebbekhòl-hallelót ánu okhelín ḥaméṣ o maṣṣá, vehalláila hazzé kulló maṣṣá. (3) Sjebbekhòl-hallelót ánu okhelín sjeàr jerakót, vehalláila hazzé marór. (4) Sjebbekhòl-hallelót ánu okhelín vesjotín bén josjebín ubén mesubbín, vehalláila hazzé kullánu mesubbín.

Quanto fue demudada la noche esta mas que todas las noches?

(1) Que en todas las noches, no nos mojantes ni una vez, y la noche esta dos vezes? (2) Que en todas las noches, nos comientes leudo, o cenceña, y la noche esta toda la centeña? (3) Que en todas las noches, nos comientes resto de verduras, y la noche esta amargura? (4) Que en todas las noches, nos comientes y bevientes, quier assentados y quier rescobdados, y la noche esta todos nos rescobdados?

Fortsett med Maggíd ...