|
Artiklar
Eit spinett ( it., spinetta, sp./ pt. spineta, fr. épinette) er ein type cembalo der klaviaturet står på skrå av strengene. Instrumentet har gjerne tilnærma trekanta form sett ovafrå. Det eldste spinettet vi veit om vart bygd i 1631 av Hieronymus de Zentis. Av praktiske grunnar har spinett berre eitt strengregister, og den begrensa størrelsen på resonanskassen gjer òg at spinettet kjem best til sin rett i mindre rom. Spinettet har vore mest bruka i private heimar, der overkommeleg pris og lite plassbehov gjerne er meir avgjerande enn ein stor klang som ber godt. Les meir …
Guitarra portuguesa ( pt.) eller portugisisk gitar ( nyn./ bm./ da.; sv. portugisisk gitarr) er eit 6- kors, 12-strenga klimpreinstrument av cistertype. Tidleg på 1800-talet var olike variantar av open stemming vanleg, men utover 1800-talet har stemminga ddʹ aaʹ hhʹ eʹeʹ aʹaʹ hʹhʹ (Lisboa) eller ccʹ ggʹ aaʹ dʹdʹ gʹgʹ aʹaʹ (Coimbra) teke meir og meir over. Guitarra portuguesa, som har vorte standardisert til to hovudvariantar i løpet av første halvdelen av 1900-talet, blir særlig bruka i den portugisiske musikkgenren fado — typisk i eit ensemble med ein songar, ein guitarra portuguesa og ein gitar. Les meir …
Eit pipeorgel ( nyn./ bm., sv. piporgel, da. pibeorgel) er eit tangentinstrument der tonane blir frambrakt av luft som blir pressa gjenom pipor av tre eller metall — enten ved spalteblåsing på samma viset som på blokkfløyte eller med rørblad på liknande vis som klarinett. Kvar pipe kan gje éi tonehøgd, og eitt sett av éi pipe per tangent i heile omfanget blir kalla ein stemme. Pipeorgla har vanlegvis mange stemmar med olik klangfarge, tonehøgd og styrke som kan brukast enkeltvis eller i kombinasjon med hjelp av registertrekk. Det kan vara éin eller fleire manualar (tangentrekkjor), og mange orgel har ei pedalrekkje òg. Pipeorgel er oftast store instrument som er fast plassert i bygningar. I nyare tid er pipeorgel særleg vanleg i kirkjor, men dei blir òg bruka i ein del esnogas (synagogar) og konsertsalar. Repertoaret inkluderer religiøs og verdsleg musikk. Ein person som spelar på pipeorgel blir oftast kalla organist. Les meir …
Esnogaen i Amsterdam frå 1639 var den første felles portugisarjødiske esnogaen (synagogen) i Amsterdam. Tidleg på 1600-talet opna dei spanske og portugisiske jødane i Amsterdam tre esnogas i jødekvarteret på Vloonburg-øya i Amsterdam — Beth Jacob (ca1602/1610), Neve Shalom (spanske jødar, ca 1608/1612) og Beth Israel (1618). Dei tre menigheitene samarbeidde mykje frå 1622 av, og i 1639 vart dei samenslegne under det novarande namnet Talmud Torah. Dei bygde da om to hus ved den davarande Houtgracht til ein felles synagoge. Les meir …
Ein røykomn ( nyn. røykomn, bm. røykovn, da. røgovn) er ein open, mura eldstad utan skorstein. Røykavtrekket frå ein røykomn er samma holet som ein fyrer i, og røyken går rett ut i rommet og opp ljoren. Det at rommet blir veldig røykfylt under sjølve fyringa er den største olempa med røykomnane. Når omnen først har vorte varm, så held han godt på varmen utover dagen, i motsetning til gruvor med skorstein, der ein lyt fyre jamt for å halde på temperaturen. På toppen av røykomnen er det ei jamn overflate utan nån hol, og denne overflata blir god og varm utan å bli brennheit slik jarnomnar blir. Kattor likar gjerne godt å legge seg til der — særleg når det begynner å bli kaldt i rommet, men det framleis finst varme att på toppen av røykomnen. Les meir … |
.jpg)
