|
Artiklar
Lunde ( Fratercula arctica) ( nyn./ bm./ da.; norr./islandsk/ fær. lundi, sv. lunne, fi. lunni, est. lunn) eller lundefugl ( nyn./ bm.; sv. lunnefågel), òg stundom kalla sjøpapegøye, er ein alkefugl som er kjennspak med det fargerike nebbet sitt. Langs Norskekysten har tradisjonelt lunde, alke og ærfugl vore dei økonomisk viktigaste sjøfuglslaga. Det norske namnet lunde, inkludert varianten lundefugl, så vel som det islandske og færøyske lundi kjem frå norrønt lundi. Ordet er innlånt i dansk som lunde og i svensk som lunne eller lunnefågel. Det finske lunni og estiske lunn er truleg lånt gjenom svensk. Det finst to hovudhypotesar om etymologien. Hjalmar Falk (1925) hevda at ordet heng ihop med nyislandsk lundir (‘kvite stripor i fjeset’), som i sin tur kjem frå norrønt lundir (‘kjøtt under ryggrada’). Adam Hyllested (2003, 2006) hevdar at ordet heller er eit norrønt lån frå samiske språk. Det generelle samiske namnet for fugl er ledtie ( s.sam.), lådde ( pites./ lules.) el. loddi ( n.sam.), som går tilbake til ei eldre samisk form *londe — jfr. kildinsamisk loann’t. Les meir …
Vanlig rev ( Vulpes vulpes), med fargevariantane raudrev (vanlegast), korsrev og sølvrev, er eit rovdyr av hundefamilien. Reven er vanleg i store deler av Eurasia og Nord-Amerika, og i mindre grad i Nord-Afrika, og i tillegg er han innført til Australia. Det er beskreve fleire underartar, men slektskapsforholda er osikre. Les meir …
Gammelnorsk spælsau ( nyn. gamalnorsk spælsau, nyn./ bm. gammalnorsk spælsau, bm. gammelnorsk spælsau), tidlegare òg kalla gammeltypisk spælsau, er ein tradisjonell norsk husdyrrase. Ihop med gammelnorsk sau utgjer dei dei tradisjonelle variantane av spælsauen. Gammelnorsk spælsau skil seg ut frå gammelnorsk sau («utgangarsau») særlig ved kraftigare kropp og meir kjøtt. Etter andre verdskrigen har det elles vore innkryssa blant anna islandsk sau og færøysau i hovudstammen av spælsauen, som no utgjer den sterkt modifiserte kvite og farga spælsauen. I dag er den gammelnorske spælsauen stadig meir populær att. Les meir …
Tørrfisk ( nyn. turrfisk; nyn./ bm. tørrfisk; sv. torrfisk; da. tørfisk) eller stokkfisk ( sv. stockfisk; da. stokfisk) er osalta fisk som er naturlig tørka av sol og vind på hjell eller, sjeldnare, tørka inne i eigne tørkeri. Å tørke mat er den eldste kjente konserveringsmetoden i verda, og tørka fisk er haldbar på årsvis. Metoden er billig òg — det kan gjerast av fiskaren sjølv, og det gjer fisken enklare å transportere til marknaden. Tørking av fisk er kjent frå gamle tider i Norge; ordet « torsk» kjem frå det norrøne þurskr, som er ei ihoptrekt form av þurrfiskr (‘tørrfisk’). Tørrfisken er den vara Norge har eksportert lengst, og han er, attmed råoljen, naturgassen og inntektene frå handelsfloten, den samfunnsøkonomisk mest lønsame eksportvara gjenom hundreåra. Fisk som er salta og flattørka blir kalla kleppfisk. Les meir …
|
.jpg)
