Bryggje og «Skuldelev 2»: Skilnad mellom sidene

Frå Alnakka.net
(Skilnad mellom sider)
(Oppretta sida med «:''Denna artikkelen handlar om ''lagerhuset'' bryggje. For andre tydingar, sjå '''Bryggje (fleirtyding)'''.'' ---- {{grammatikkboks|{{ordliste bryggje}}}} <onlyinclude>…»)
 
 
Line 1: Line 1:
:''Denna artikkelen handlar om ''lagerhuset'' bryggje. For andre tydingar, sjå '''[[Bryggje (fleirtyding)]]'''.''
{| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" width="225px" style="float: right; margin-left: 1em;"
----
|+ '''Skuldelev 2''' fakta
{{grammatikkboks|{{ordliste bryggje}}}}
|-----
<onlyinclude>{{thumb|Milnbrygga Kristiansund.jpg|Milnbrygga {{er}} ei bryggj{{ä}} med {{tvo}} [[vindhus]] i [[Kristiansund]]. I dag romm{{ar}} {{den her}} bryggj{{å}} [[Norsk Klippfiskmuseum]].|Harald Oppedal}}
| colspan="2" |
Ei '''[[bryggje]]''', òg kall{{at}} ei '''sjybu''', eit '''sjyhus''' {{eller}} eit '''pakkhus''', {{er}} ei lagerbygning i éin (van{{lig}}are {{tvo}}) {{eller}} fleire etasj{{ar}} {{som}} ligg med ein vegg over djupt vatn så skut{{or}} kan legge til {{för}} lasting og lossing. Øvst på sjyveggen er det som regel eitt eller fleire [[vindhus]] med [[vinde|vindor]] for heising av gods mellom bryggja og skutone. Rett under vindhuset er det ''bryggjedörer'' (''brýjedöre, brøggdørre'') i kvar etasje der varone vart innhavt ved lossing av skuta og uthavt ved lasting. </onlyinclude>
|-----
| Materiale || [[eik]]
|-----
| Lengd || 29,4 [[meter]]
|-----
| Breidd || 3,8 meter
|-----
| Høgd midtskips || 1,8 meter
|-----
| Høgd over stamn || 5,2 meter
|-----
| Mastelengd || 14 meter
|-----
| Djupn || ca 1 meter
|-----
| Vekt || ca 10 [[tonn]]
|-----
| Lasteevne || ca 15 tonn
|-----
| Seglareal || 118 [[m²]]
|-----
| Årar || 30 par
|-----
| [[Mannskap]]
| 60&ndash;70 personar
|-----
| Anslegen<br/>gjenomsnittsfart<br/>under&nbsp;segl
| ca 5 [[knop]]
|-----
| Anslegen<br/>toppfart<br/>under&nbsp;segl || ca 20 knop
|-----
| Anslegen fart under&nbsp;[[årar]]
| 6 knop
|-----
| Datering || [[1042]] eller litt&nbsp;etter
|-----
| Byggjestad
| Området ved [[Dublin]] i&nbsp;[[Irland]]
|-----
| Bevart
| ca 25&nbsp;[[prosent|%]]
|-----
| Kopiar || [[«Havhingsten fra Glendalough»]]
|}
<onlyinclude>{{thumb|Skuldelev II.jpg|«Skuldelev 2».|Casiopeia}}
'''[[«Skuldelev 2»]]''' er det andre skipet som vart funne ved [[Skuldelevsperringa]] i [[Roskilde Fjord]]. Det var det lengste [[vikingskip]]et som var funne til da, sjølv om de berre kunne gjette på lengda i den tidlige fasen. Faktisk er det så langt at de først trudde at akterenden var eit anna skip, og det fikk arbeidsnamnet '''«Skuldelev 4»'''. Dermed blir «Skuldelev 2» òg kalla '''«Skuldelev 2&ndash;4»'''. </onlyinclude>


[[image:5992cr Bryggjer langs Nidelva.jpg|thumb|300px|Fire av bryggjone langs Nidelva i Trondheim. Den brune bryggja nest lengst til høgre er ei typisk trøndersk midtgangsbryggje. {{byline|Olve Utne}}]]
Seinare førte meir inngåande studium til ei rimelig sannsynlig fastsetting av lengda til 29,6 meter. I förbindelse med at [[Vikingeskibsmuseet i Roskilde]] skulle utvidast, fann arkeologar eit enda större vikingskip i [[1997]] &mdash; med ei lengd på kring 36 meter og med plass til kring 100 mann.
== Namn ==


Namnet '''bryggje''' med variasjonar (brygge, brøgge, brø’gg o.a.) er det vanlege namnet frå [[Nordmør]] og [[Trondheim]] og nordover.
[[image:Havhingsten fra Glendalough.jpg|thumb|left|300px|«Havhingsten fra Glendalough». {{byline|Åke Persson, 2004.}}]]
I 2000&ndash;04 vart det bygd ein rekonstruksjon av «Skuldelev 2» ved verftet ved Vikingeskibsmuseet i Roskilde. Detta skipet vart sjysett laurdag den [[4. september]] [[2004]] og [[skipsdåp|døpt]] [[«Havhingsten fra Glendalough»]] av [[dronning Margrethe II av Danmark]].


'''Sjyhus''' (Sjøhus) er det vanligaste namnet sør i Norge. På [[Sunnmør]] blir bryggjone, inkludert de store murbryggjone i [[jugendstil]] i [[Ålesund kommune|Ålesund]], helst kalla '''sjybuer''' (sjøbuer, sjøbuder, sjøboder).
Inngåande studium av treverket frå «Skuldelev 2» har vist at skipet er bygd av [[eik]] som vart hogd i [[1042|1042 evt.]] ved [[Dublin]] i [[Irland]]. Treverket stammar trulig frå skogane i [[Glendalough]]-dalen sørom Dublin. Seinare vart skipet reparert fleire gonger i Dublin före det endte sine dagar som eit utslete vikingskip og vart søkkt i Roskilde Fjord utaföre [[Skuldelev]] i år [[1075|1075 evt.]]


Nemninga '''pakkhus''' blir helst bruka om de store bryggjone i [[bindingsverk]] som særlig vart bygd frå slutten av 1800-talet og utover. Pakkhus er likevel først og fremst ei funksjonsnemning og inkluderer òg bygningstypar som ikkje er bryggjor.
{{DEi}}e første vrakstykk{{æ}} {{utav}} Skuldelevskip{{æ}} vart funne {{utav}} ''Roskilde Undersøiske Forskningsgruppe'' under ledelse {{utav}} ''[[mag.art.]]'' [[Åge Skjelborg]] torsdag den [[30. august]] [[1956]]. Han har {{skrivit}} bok{{jæ}} ''[[Åge Skjelborg: Vand under neglene|Vand under neglene]]'' om funnet.


== Konstruksjon ==
== Pek{{arar}} ==
 
*[http://www.skoletjenesten.dk/sider/Pdf/Vikingeskibsmuseet/skuldelev2.pdf Skoletjenestens Skuldelev 2 ark (pdf)]  
Fundamentet for bryggjone kan vera [[bolverk]], [[pålar]], [[steinkar]] eller i nokre fall heil steinmur. Felles for alle bryggjone er at fasaden ligg over djupt nok vatn til at skutor kan legge til direkte. Golva, inkludert i ''nerbryggja'' (1. etasje), var helst grovare dimensjonert og meir tettbygd enn i de luftigare [[naust]]a og [[skjå]]ene.
*[http://www2.rgzm.de/Navis/Ships/Ship002/Ship002Dansk.htm Skuldelev 2/4]
 
[[image:Aalesund P9250460.JPG|thumb|300px|Sjøbuene ved Brosundet i Ålesund på Sunnmør vart oppattbygd i mur etter brannen i [[1904]]. {{byline|Joachim Müllerchen}}]]
Konstruksjonen av sjølve bygninga kan variere. Særlig vanlig har [[lafteverk]] vore &mdash; i alle fall frå Nordmør og nordover &mdash;, men frå [[1700-talet]] begynte den luftigare, raskare, arkitektonisk meir fleksible og mindre materialkrevande byggjeteknikken [[bindingsverk]] å bli teken i bruk i [[Stavanger]] og naboområda. I løpet av slutten av [[1800-talet]] og nokre tiår innover [[1900-talet]] fortrengte bindingsverket lafteverket i de fleste nybygde bryggjone i [[Midt-Norge]] og [[Nord-Norge]] òg. I våre dagar er det først og fremst i [[Kristiansund kommune|Kristiansund]] og [[Trondheim kommune|Trondheim]] at vi finn att mange av de gamle lafta bryggjone. I tillegg finst det ein del svalgangsbryggjor i kombinert lafteverk og [[stavlinebygg]] att på Nordmør, og da særlig i [[Aure kommune]].
 
I [[Ålesund kommune|Ålesund]] vart bryggjone, der kalla ''sjøbuene'', som vart oppattbygd etter [[brannen i Ålesund i 1904]], bygd i mur. Den gamle trebryggja [[Holmbua på Aspøya i Ålesund|Holmbua]] på Aspøya, bygd kring 1860, greidde seg gjenom brannen og står som eit einslig eksempel på de mange trebryggjone i Ålesund i andre halvdelen av 1800-talet.
 
== Bruk ==
 
Hovudbruken til bryggjone har vore behandling og lagring av [[fisk]] så vel som lossing, lagring og lasting av andre varor, inkludert [[salt]] og [[kornvaror]]. På store deler av [[Vestlandet]] har salting av [[sild]] vore ein sentral funksjon. I [[Bergen]] har [[törrfisk]] frå [[Nord-Norge]] og [[kornvaror]] og andre viktige handelsvaror frå kontinentet vore viktige. I [[Kristiansund]] og elles på Ytre Nordmør har [[kleppfisk]]en vore hovudvara sidan tidlig på 1700-talet, men silda har òg vore viktig i periodar. Kleppfiskhandel vart òg stadig viktigare i [[Ålesund kommune|Ålesund]] utover 1800-talet. <!-- meir om Trondheim her, og etter kvart Nord-Norge òg... -->
 
I tillegg til hovudbruken av bryggjone som pakkhus, fann ein del handverkarar vegen dit. Dette galdt særlig [[tynnemakar]]ar (bødkerar/bøkkarar), [[seglmakar]]ar, [[blokkmakar]]ar og andre sjybruksorienterte handverkarar.
 
== Litteratur ==
* {{Kystårboka 2003}}
 
[[image:Trondheim Norwegen.JPG|thumb|300px|Bryggjor langs [[Nidelva]] i [[Trondheim kommune|Trondheim]]. {{byline|Hesse1309}}]]
== Pekarar ==
* ThoWiHo: '''[http://www.tk.no/meninger/leserbrev/article3839697.ece «Problemet Vinnhus»]''' i ''[[Tidens Krav]]'', [[9. oktober]] [[2008]]
 
== Sjå òg ==
* [[flytebryggje]]
* [[kai]]
* [[molo]]
* [[naust]]
* [[pir]]
* [[skjå]]


{{Q}}
{{Q}}
 
{{DEFAULTSORT:Skuldevev 2}}
[[kategori:bryggjor|*]]
{{Dansk Wikipedia|Skuldelev 2}}
[[kategori:bygningar]]
[[kategori:norrøne skip]]
[[kategori:sjybruk]]
[[kategori:Roskilde]]
[[kategori:fartøy frå Danmark]]
[[kategori:fartøy frå 1000-talet]]

Versjonen frå 8. januar 2013 kl. 01:48

Skuldelev 2 fakta
Materiale eik
Lengd 29,4 meter
Breidd 3,8 meter
Høgd midtskips 1,8 meter
Høgd over stamn 5,2 meter
Mastelengd 14 meter
Djupn ca 1 meter
Vekt ca 10 tonn
Lasteevne ca 15 tonn
Seglareal 118 m²
Årar 30 par
Mannskap 60–70 personar
Anslegen
gjenomsnittsfart
under segl 		ca 5 knop
Anslegen
toppfart
under segl		 ca 20 knop
Anslegen fart under årar 6 knop
Datering 1042 eller litt etter
Byggjestad Området ved Dublin i Irland
Bevart ca 25 %
Kopiar «Havhingsten fra Glendalough»
«Skuldelev 2».
Foto:Casiopeia

«Skuldelev 2» er det andre skipet som vart funne ved Skuldelevsperringa i Roskilde Fjord. Det var det lengste vikingskipet som var funne til da, sjølv om de berre kunne gjette på lengda i den tidlige fasen. Faktisk er det så langt at de først trudde at akterenden var eit anna skip, og det fikk arbeidsnamnet «Skuldelev 4». Dermed blir «Skuldelev 2» òg kalla «Skuldelev 2–4».

Seinare førte meir inngåande studium til ei rimelig sannsynlig fastsetting av lengda til 29,6 meter. I förbindelse med at Vikingeskibsmuseet i Roskilde skulle utvidast, fann arkeologar eit enda större vikingskip i 1997 — med ei lengd på kring 36 meter og med plass til kring 100 mann.

«Havhingsten fra Glendalough».
Foto: Åke Persson, 2004.

I 2000–04 vart det bygd ein rekonstruksjon av «Skuldelev 2» ved verftet ved Vikingeskibsmuseet i Roskilde. Detta skipet vart sjysett laurdag den 4. september 2004 og døpt «Havhingsten fra Glendalough» av dronning Margrethe II av Danmark.

Inngåande studium av treverket frå «Skuldelev 2» har vist at skipet er bygd av eik som vart hogd i 1042 evt. ved Dublin i Irland. Treverket stammar trulig frå skogane i Glendalough-dalen sørom Dublin. Seinare vart skipet reparert fleire gonger i Dublin före det endte sine dagar som eit utslete vikingskip og vart søkkt i Roskilde Fjord utaföre Skuldelev i år 1075 evt.

Mal:DEie første vrakstykkMal:Æ Mal:Utav SkuldelevskipMal:Æ vart funne Mal:Utav Roskilde Undersøiske Forskningsgruppe under ledelse Mal:Utav mag.art. Åge Skjelborg torsdag den 30. august 1956. Han har Mal:Skrivit bokMal:Jæ Vand under neglene om funnet.

PekMal:Arar


GNU-logoen Denna artikkelen er heilt eller delvis basert på artikkelen «Skuldelev 2» frå Dansk Wikipedia og kan kopierast, distribuerast og/eller endrast slik det er sett opp i GNU fri dokumentasjonslisens.
Henta frå «https://alnakka.net/w/index.php?title=Bryggje&oldid=52951»