Jødekakor

[[JødekakMal:Or]] (nyn./bm. jødekaker; Mal:Da. jødekager; sv. judekakor) eller jødebrød (sv. judebröd) er det vanlige namnet på ei gruppe [[småkakMal:Or]] med sefardisk opphav i skandinavisk kokekunst.

JødekakMal:Or, variant I

Da sefardiske kryptojødar fann vegen frå Spania og Portugal til Nord-Europa kring 1600- og 1700-talet, tok Mal:Dei med seg element Mal:Utav iberisk sefardisk kultur — inkludert sefardisk (jødisk) og arabisk (muslimsk) kokekunst med sin bruk Mal:Utav sukker i tillegg til meir utbreidde søtstoff som honing og ymse typar fruktsirup.

Eitt Mal:Utav Mal:Dei elementMal:Æ var [[småkakMal:Or]] bakMal:Ade med piskMal:Ade egg, sukker og vegetabilsk olje (för eksempel olivenolje) som basis. Karakteristisk för Mal:Dei her sefardiske småkakMal:One er òg at det er minimalt med væskMal:Ä i dem. Blant portugisarjødar i Nederland vart kakMal:One noko endrMal:Ade, i og med at ein byttMal:Ade ut oljen med smør (og seinare ofte margarin). Mal:DEi her kakMal:One kom til å bli kjent som «joodse boterkoeken» (‘jødiske smörkjeks’) i Nederland og som «jødekakMal:Or» («jødekakur», «jødekaker»), «jødekager» eller «judebröd» i Skandinavia.

Den jødiske mathistorikaren og kokebokförfattaren Gil Marks skriv om nederlandske «joodse boterkoeken», med danske «Jodekager (Danish ‘Jewish Cakes’)» som oppgjeven variasjon:

The Netherlands became a haven for Sephardim and Conversos (Jews forcibly converted) from Spain and Portugal. These exiles merged their Iberian fare with the local cuisine, creating such dishes as these rich cookies, which the Dutch called Jewish butter cookies. The absence of leavening and liquid and the high proportion of fat and sugar result in a very tender cookie.
(Gil Marks: The World of Jewish Desserts (New York : Simon & Schuster, 2000), s. 144)

Oppskrift etter Anna B. Gimnes

    2      egg
    2,8 dl sukker
    9   dl mjøl
    1   ts hjortsalt [hjortetakk, hjortetakksalt]
  350   g  margarin
  
  1 eggekvite
  — perlesukker
  — mandlar, finhakka

Visp egg og sukker 1 kvarter, bland hjortsaltet i mjølet. Ha i mjøl og margarin litt om gongen. Bak tynt ut, tak ut med glass, smör over med eggekvite. Strø støytt raffinade og finhakka mandlar på. Steikjast Mal:Ljøsbrune.

Jødekager i Danmark

• «Jødekager» (webopskrifter.dk, oppskrift ved Kenneth Brandt) — oppskrift på ein dansk variant av «jødekager».
• «Jødekager» (madmor.dk) — oppskrift på ein dansk variant av «jødekager».

JødekakMal:Or som kontroversiell mat

Seinhausten 2005 var det mykje snakk om «jødekager» i Danmark. Nokre danske muslimar (men ikkje alle!) nekta å eta dem på grunn Mal:Utav at Mal:Dei har ordet «jøde» i namnet. Frå andre danskar, inkludert den danske overrabbinaren Bent Lexner, har det vorte hevda at jødekakMal:Or ikkje har noko med jødar å gjera — men det stemmer jo slett ikkje, sidan Mal:Det her er ein matrett med solide sefardiske røter. (Rabbinar Bent Lexner har òg bekrefta i privat e-post etterpå at han kjenner att Mal:Den her förklaringa. Det novarande mosaiske trussamfunnet i København er kulturelt sett i all hovudsak asjkenazisk (sentral- og austeuropéisk-jødisk), så det er vel ikkje så underlig at historia til ei sefardisk oppskrift kan bli glømt i farten.) I alle fall er det nok ein god idé å sette seg ned og tenkje over kva motivasjon eller ideologi som ligg attom å nekte å eta noko som har eit namn med jødisk tilknyting...

• Jacob Heinel Jensen: «Jødekagernes allersidste jul» (Berlingske Tidende, 2. desember 2005)
• Jacob Heinel Jensen: «Rabbineren: Det er ikke vores kage» (Berlingske Tidende, 2. desember 2005) — «Så vidt jeg ved, er det altså ikke en jødisk kage,» seier altså rabbinar Bent Lexner. (Men han hugsa altså feil på det punktet...)
• «Bag kagerne, før det er for sent!» (Berlingske Tidende, 2. desember 2005) — oppskrift på ein dansk variant Mal:Utav «jødekager».

JødekakMal:Or i Norge

• søketreff på «Jødekaker» (ABC Oppskrifter - matoppskrift.no) — norske variantar Mal:Utav «jødekaker».
• Diskusjon om jødekakMal:Or på Hagegal.info
• Oppskrift på jødekakMal:Or frå Gladimat.no

Judebröd i Sverige

Judebröd (omkr. 60 st.)

Oppskrift frå Iduns kokbok (1911), s. 498.

110 gr. smör
110 gr. socker
  1     ägg
  1     äggvita
180 gr. vetemjöl
  1 gr. hjorthornssalt
  3     bittermandlar
  2     kardemummor

Till pensling:

 1      äggvita
 2 msk. strösocker (30 gr.)
 1 tsk. kanel (3 gr.)

BEREDNING: Smöret tvättas och röres med sockret 15 min., därefter inarbetas ägget, äggvitan, den rivna mandeln, de finstötta kardemummorna och sist mjölet, som bör vara siktat och väl blandat med hjorthornssaltet. Degen utkavlas till omkr. 2 mm. tjocklek och uttages med runt mått till små kakor, vilka penslas med äggvita, beströs med socker och kanel och gräddas gulbruna i ej för varm ugn.

• Oppskrift på judebröd frå Anglamark.se
• Oppskrift på judebröd frå Iduns kokbok (1911), s. 498 (faksimile på runeberg.se)

JødekakMal:Or, variant II (utan egg)

Ein annan type småkakMal:Or som ofte òg blir kallMal:Ade jødekakMal:Or inneheld ikkje egg (anna enn eventuelt för pensling), og kan i nån fall innehalde mjølk. Den kaketypen står trulig ikkje i direkte förbindelse med joodse boterkoeken, og opphavet er meir osikkert. Ein kan spekulere i at det kanskje kan vara förbindelse mellom Mal:Dei her og

Deutsch:

marokkansk-jødiske «ghribi» eller «ghouribi» — ein type egg- og mjølkfrie småkakMal:Or som blir servert ved Mal:Dei fleste festlige anledningar blant marokkanske jødar. Ein variant Mal:Utav dem att er Mal:Dei marokkansk-jødiske «kurabie», som inneheld sesamsmör, mandlar og/eller mandelessens og kanel.

JødekakMal:Or utan egg og mjølk

«Jødekager nr. 2»

frå Madam Mangors Kogebog for små husholdninger (1890-utgåva)

¾ pund (75 kv.) smør udvaskes, og deri røres 1 pund mel, ½ pund (50 kv.) puddersukker, reven skal af en citron, en halv snes hylstre kardemomme, som er stødt, 1 lod (3 kv.) stødt kanel samt 2 lod (6 kv.) bitre og 6 lod (19 kv.) søde, stødte mandler. Når det er godt æltet sammen, udrulles det, ikke alt for tyndt, på brættet med mel uden for vægten, stikkes af med et glas eller en kop, smøres med æggeblomme og bages ved god ild. Heraf bliver omtrent 70 kager.

Kjelde: faksimile opplasta på mik.dk.

JødekakMal:Or med mjølk

Oppskriftspekarar

• Oppskrift på jødekaker med mjølk frå Kakemonsen.no